Jaka jest natura konfliktu i jakie mechanizmy jemu towarzyszą.
Konflikty są zjawiskiem naturalnym, powszechnym i nieuchronnym w relacjach z innymi ludźmi. Często jakość lub długość naszych relacji zawodowych/osobistych jest determinowana właśnie sposobem naszego postępowania w trakcie konfliktu. Umiejętności konstruktywnego zarządzania konfliktem można się nauczyć ale najpierw trzeba poznać naturę konfliktu.
Konflikt to sytuacja, w której szeroko rozumiane interesy dwóch lub więcej stron zderzają się ze sobą (realizacja dążeń jednej ze stron ogranicza lub wyklucza realizację dążeń pozostałych stron).
Konflikt powstaje, gdy:
Istnieją wyodrębnione strony o sprecyzowanych poglądach;
Żadna ze stron nie może osiągnąć celów bez udziału lub zgody innych stron, strony blokują realizację dążeń.
Możemy wyodrębnić konflikt:
Ukryty, pojawiający się, gdy zaistnieje obiektywna sprzeczność interesów, choć nie jest ona jeszcze dostrzeżona;
Spostrzegany, polegający na pojawieniu się w świadomości istnienia sprzeczności i na zaburzeniach percepcji generujących iluzoryczne niezgodności;
Odczuwany w trakcie, którego uaktywniają się uczucia ujawniające stan emocjonalnego zaangażowania;
Jawny, gdy występują konkretne zachowania uzewnętrzniające psychologiczne doświadczenie konfliktu.
Zdaniem Mortona Deutscha i Petera T. Colemana, czynnikami mającymi szczególny wpływ na powstanie konfliktów są m.in.:
Sprawiedliwość społeczna – identyfikacja źródeł odczuwanej niesprawiedliwości – subiektywna ocena, co w naszym rozumieniu jest bądź nie jest sprawiedliwe;
Motywacja – identyfikacja niezaspokojonych potrzeb oraz stanowisk/żądań, które odzwierciedlają owe potrzeby;
Komunikacja – a w zasadzie brak wystarczającej komunikacji między stronami;
Samokontrola – trudność w kontrolowaniu własnych emocji w sytuacjach trudnych i nieznanych; pojawienie się takich emocji jak gniew, duma, obawa, rozpacz mogą prowadzić do zagubienia;
Władza – chęć osiągnięcia większej siły, słuszności i stanu posiadania niż druga strona;
Przemoc/agresja – istnieją przypadki, gdy konflikt wynika wyłącznie z pobudek agresywnych, które szukają ujścia bez względu na obiekt; w takich sytuacjach nie chodzi o osiągniecie jakiegoś rezultatu, ale o odreagowanie agresywnej energii;
Osobowość – zespół procesów psychicznych, które ujawniają się w działaniu ukierunkowanym na realizację określonych celów np. Odporność, wrażliwość, odwaga, motywacja, mechanizmy kontroli, temperament; określone cechy osobowości predysponują nas do konkretnych zachowań;
Kultura i światopogląd – różne reguły i sposoby postępowania oraz odmienne sposoby odbierania i interpretowania znaczeń zawartych w procesie komunikacji.
Zachowania w trakcie konfliktu możemy sprowadzić do kilku kategorii:
Ataku, którego celem jest pokonanie przeciwnika przez zrealizowanie własnych interesów i zablokowanie osiągnięcia celów partnera, przy czym często osoba wybierająca tą strategię świadomie dąży do wzbudzenia lub podtrzymania dyskomfortu psychicznego drugiej strony. Ten styl działania wykorzystuje presję, zastraszanie, agresję;
Obrony, polegającej na dążeniu do niepogarszania własnej sytuacji, z zamiarem szkodzenia partnerowi lub bez;
Ulegania, oznaczającego podporządkowanie się negatywnym oddziaływaniom drugiej strony wywołane brakiem wiary w możliwość stawiania oporu, minimalizowaniem znaczenia strat, nadzieją, że wystarczająca satysfakcja partnera powstrzyma go przed eskalacją konfliktu, czy wreszcie obawą, że nastąpi zerwanie kontaktów, które mogą być uważane za ważniejsze niż próba dowiedzenia swoich racji;
Łagodzenia, które różni się od charakterystycznego dla ulegania dostosowywania się do interesów drugiej strony i polega na próbie minimalizowania znaczenia postrzeganych różnic. Jest to strategia charakterystyczna dla tych, którzy w konkretnym konflikcie oceniają jako ważniejsze podtrzymanie kontaktów niż doraźną realizację własnych interesów, nie będą jednak skłonni w znaczącym stopniu podporządkować się partnerowi;
Unikania, a więc rezygnacji z dążenia do konfrontacji: zachowanie to może być wynikiem przypisania małego znaczenia przedmiotowi sporu, jak i obawy przed konsekwencjami zaangażowania;
Współpracy, wynikającej ze zrozumienia, że jedynie ukierunkowanie uwagi na rozwiązanie problemu korzystnego dla obu stron jest sposobem ograniczenia i eliminacji sytuacji konfliktowej. Rzecz jasna to zachowanie jest w najwyższym stopniu uzależnione od symetrycznej postawy partnera.
Możemy również wyróżnić następujące działania w sytuacji konfliktu:
Unikanie konfliktu, niedostrzeganie go, przekonywanie siebie i innych, że nic się nie stało, przeczekiwanie go.
Rezygnacja z dążeń
Szukanie wsparcia: odwołanie się do autorytetu w celu uzyskania pomocy, odwołanie się do innych ludzi w celu budowy koalicji;
Odwołanie się do trzeciej strony, aby rozstrzygnęła po czyjej stronie jest racja: odwołanie się do arbitra, aby rozstrzygnął spór, wstąpienie na drogę prawną;
Podjęcie walki w celu zniszczenia przeciwnika;
Potraktowanie konfliktu jako problemu do rozwiązania poszukiwanie mediatora jako trzeciej strony, która może pomóc podjęcie bezpośrednich negocjacji.
Jakie mogą wystąpić bariery na drodze do porozumienia:
Lustrzane odbicie: ty i druga osoba macie poczucie, że jesteście niewinną ofiarą, która broni prawdy i sprawiedliwości, i która została złośliwie napadnięta przez nieprzyjaciela. W większości obie strony są święcie przekonane, że mają rację, że chcą sprawiedliwego rozwiązania, a druga strona się nie zgadza.
Mechanizm źdźbła i belki: często w sytuacjach konfliktowych każda ze stron dokładnie widzi wszystkie podstępne i fałszywe czyny drugiej strony, a jest całkowicie ślepa na takie czyny u siebie. Najczęściej obie strony tłumią wszelką świadomość nikczemności, jakiej się dopuściły wobec drugiego człowieka, ale bardzo oburzają się na nikczemności, które wobec nich popełniono.
Podwójne normy: nawet jeśli obie strony mają świadomość podejmowanych przez siebie identycznych działań, to są skłonne sądzić, że mają prawo tak robić, zaś druga strona nie.
Biegunowe myślenie: w sytuacjach konfliktowych powszechnie się zdarza, że obie strony mają uproszczony obraz konfliktu, uznają wszystko co robię za dobre a wszystko co robi druga osoba za złe.
Chcesz poznać rodzaje konfliktów i sposoby ich rozwiązywania do zapraszamy na artykułu Konflikty w zespole.