Czym jest asertywność i dlaczego jest tak ważna?
Wiele osób ma bardzo duże trudności z odmawianiem. Często również bywa tak, że jest to wykorzystywane przez innych. W sytuacjach kiedy nie chcemy czegoś zrobić mamy problem z odmówieniem, unikamy powiedzenia tego wprost, próbujemy się wytłumaczyć, używając różnych sformułowań, które mają „zdjąć" z nas odpowiedzialność za udzielenie odmowy. Jest to wyraźny znak na to, że brakuje nam umiejętności bycia asertywnym. A więc czym właściwie jest asertywność?
Asertywność w psychologii to termin oznaczający posiadanie i wyrażanie własnego zdania oraz bezpośrednie wyrażanie emocji i postaw w granicach nie naruszających praw i psychicznego terytorium innych osób oraz własnych, bez zachowań agresywnych, a także obrona własnych praw w sytuacjach społecznych.
Zachowanie asertywne oznacza bezpośrednie, uczciwe i stanowcze wyrażanie swoich uczuć, postaw, opinii lub pragnień w sposób respektujący uczucia, postawy, opinie lub pragnienia drugiej strony. Różni się ono od zachowania agresywnego, zwykle naruszającego prawa innych osób. Asertywność związana jest z poczuciem godności i szacunkiem do samego siebie.
Asertywność nie oznacza ignorowania emocji i dążeń innych ludzi, lecz raczej zdolność do realizacji założonych celów mimo negatywnych nacisków otoczenia, racjonalną dbałość o własne interesy z uwzględnieniem interesów innych. Asertywność to obok empatii podstawowa umiejętność wchodząca w skład inteligencji emocjonalnej.
Istotne jest to, że asertywność nie jest cechą wrodzoną. Można ją nabyć w wyniku uczenia się w różnych sytuacjach określonego sposobu reagowania. Jest dużo sposobów na wypracowanie tej umiejętności, a ostatecznym celem jakiegokolwiek treningu asertywności nie jest opanowanie szeregu technik, lecz przyswojenie pewnej życiowej postawy.
Asertywna postawa przynosi same korzyści, zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym. Pozwala na obronę własnej godności, szacunek i sympatię dla siebie i dla innych, niekrzywdzenie i nieranienie siebie i innych, przyjmowanie odpowiedzialności za własne życie.
Jak możemy zachować się w sytuacji, w której chcielibyśmy odmówić wykonania czyjeś prośby ponieważ jest to nam „nie na rękę”? Jedną z metod jest poniżej opisane 5 kroków, które pomogą to zrobić, zachowując szacunek do osoby, którą wyraziła w stosunku do nas prośbę, a jednocześnie czując, że nasze zachowanie jest z nami zgodne.
Krok 1 - wykaż zrozumienie dla zgłaszanych potrzeb rozmówcy ( na pewno złagodzi to, ewentualną ostrość faktu odmowy).
Krok 2 - wypowiedź słowo NIE.
Krok 3 - powtórz, czego nie zrobisz.
Krok 4 - podaj powody takiej decyzji, odwołując się do własnych postanowień, chęci, potrzeb i praw. Bez tłumaczenia się i używania sformułowań typu „muszę" i „nie mogę".
Krok 5 - okaż, zaproponuj rozmówcy udzielenie pomocy w inny sposób (jeśli jest to możliwe) - zaproponuj, co innego mógłby zrobić w tej sytuacji, do kogo się zwrócić, jak rozwiązać tę sytuację.
Innym sposobem jest procedura stopniowania reakcji autorstwa Pameli Butler. Procedura ta to opis czterech etapów, w których za pomocą zachowań asertywnych zmierzamy do zmiany niepożądanej sytuacji i wyrażenia przepełniających nas w związku z nią uczuć.
Etap 1 – Udziel informacji
Poinformuj drugą osobę o jej zachowaniu, które Ci przeszkadza. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy z tego, że pewne ich zachowania mogą być deprymujące dla innych.
Etap 2 – Wyraź to, co czujesz
Jeśli, pomimo twojego upomnienia, osoba nadal kontynuuje swoje zachowanie, wyrażamy swoją irytację. Tu jest niezwykle ważne, aby informacja wypowiedziana była wprost i z zachowaniem zasad komunikacji niewerbalnej, stanowczo i zdecydowanie, tak, by druga osoba wiedziała że sytuacja jest poważna. Ale pamiętając o zachowaniu szacunku wobec niej.
Etap 3 – Przywołaj zaplecze
Jeśli osoba powodująca nasz dyskomfort lub cierpienie nadal nie rezygnuje z deprymującego nas zachowania, to poinformuj ją, co zrobisz jeśli nie zaprzestanie. Jest to tak zwany etap poszukiwania zaplecza. Zapleczem, w tym momencie może być np. zwrócenie się o pomoc do innych osób lub wyciągnięcie konsekwencji. Warto wybrać takie zaplecze, które w sytuacji dalszego nie zaprzestanie zachowania rzeczywiście będzie naszym wsparciem, pomoże nam.
Etap 4 – Skorzystaj z zaplecza
Jeśli, pomimo konkretnej informacji o naszych zamiarach skorzystania z zaplecza, druga osoba nadal kontynuuje swoje zachowanie, to przechodź do realizacji tego, co zapowiadałeś, czyli korzystaj z zaplecza. Pamiętaj jednak, że na tym etapie nie możesz, pod żadnym pozorem cofać się w swojej stanowczości (np. zapowiedzieliśmy sankcję, a potem wracamy na poziom prośby).
Korzyści z bycia asertywnym, zarówno w życiu zawodowym, jak i osobistym jest bardzo wiele. Wzrasta nasza wiara we własne siły i przekonanie o kierowaniu naszym życiem, poczucie wartości, ale i również wzrasta nasza pewności siebie, otwartość, umiejętność unikania i rozwiązywania konfliktów, zwiększa się nasza skuteczność, mamy lepszą organizację czasu, poprawiają się nasze stosunki z innymi, wzrasta nasze poczucie satysfakcji i zadowolenia z siebie oraz szacunek innych i dla innych.
Literatura: